Rolnictwo w obliczu kryzysu 2020 r.

Zespół badawczy Fundacji Kaleckiego (Paweł Jędral, Filip Konopczyński) wraz z firmą doradczą AgroWe (Łukasz Czech) przeprowadził na przełomie kwietnia i maja 2020 internetowe badanie prognostyczne dotyczące odczuwanych i percypowanch skutków suszy, pandemii i kryzysu ekonomicznego w polskim rolnictwie. Badana grupa (N=474) obejmowała przedstawicieli młodszego pokolenia rolników, posiadających ponadprzeciętnie duże gospodarstwa oraz aktywnie korzystających z nowych technologii i innowacji w rolnictwie.

Sondaż został zrealizowany metodą elektronicznego kwestionariusza dystrybuowanego w siecioowej społeczności skupionej wokół grupy internetowej poświęconej problematyce prowadzenia działalności rolniczej. Badanie ma charakter sondażu foresightowego, a jego celem jest przede wszystkim uchwycenie dynamiki zmian postaw i intencji przedstawicieli badanej populacji (młodych, aktywnych i kompetentnych rolników gospodarujących dużymi przedsiębiorstwami rolnymi). 

Najważniejsze ustalenia raportu:


1. Głównym problemem ankietowanych rolników na przełomie I i II kwartału 2020 r. jest susza, w opinii respondentów wynikająca głównie ze zbyt małych opadów deszczu. Jednocześnie część rolników planuje inwestycję i wprowadzenie nowych technologii w celu złagodzenia skutków niewystarczającej ilości opadów.

2. Najistotniejsze skutki epidemii to gwałtowne spadki cen sprzedawanych produktów oraz wzrost kosztów działalności w wyniku załamania dotychczasowych łańcuchów dostaw. Jednocześnie wzrosty cen na półkach sklepowych w niewielkim stopniu przekładają się na wzrost opłacalności na podstawowym etapie produkcji. Według badanych największe problemy będą miały gospodarstwa specjalizujące się w produkcji warzyw, owoców i mięsa. Ogólna kondycja branży została oceniona na 2+.

3. Rolnicy zaczynają walkę ze skutkami kryzysu od siebie. Około 65% rolników planuje ograniczyć inwestycje, poniżej 50% planuje ograniczyć wydatki na produkcję. Ponad połowa rolników planuje zredukować wydatki na życie. Obecny sezon może przynieść dużą redukcję popytu na obszarach wiejskich. Wyniki pokrywają się ze zmniejszeniem składanych wniosków o przyznanie wsparcia na nowe inwestycje w ramach programu Modernizacji Gospodarstw Wiejskich w ramach obszaru D. Liczba złożonych wniosków (na dzień 20 maja) jest aż o 97% mniejsza niż w naborze z 2018 r.

4. Badani rolnicy krytycznie odnoszą się do pomocy, którą w związku z kryzysem w rolnictwie oferuje polski rząd. Zę względu na dynamiczny charakter ustawodawstwa antykryzysowego, ta opinia może jednak ulec zmianie - i to zarówno na korzyść (w przypadku ograniczenia ekonomicznych skutków kryzysów), jak i niekorzyść decydentów.

5. Rolnicy spodziewają się w najbliższej przyszłości znaczących podwyżek cen produktów rolnych w sklepach (ocena 2-). Jednocześnie, prawie 94% z nich negatywnie lub bardzo negatywnie ocenia rolę, jaką w procesie produkcji żywności odgrywają pośrednicy (pośrednicy, sieci handlowe i dystrybucyjne)

6. Respondenci negatywnie oceniają także poziom wiedzy polskich konsumentów o skutkach epidemii koronawirusa dla rolnictwa. Jedynie nieco lepsza, choć wciąż niewysoka jest także opinia rolników na temat świadomości klientów co do sytuacji pogodowej i zmian klimatycznych oraz procesu produkcji żywności.


7. Jednocześnie respondenci zwracają uwagę na znaczenie wyborów konsumenckich, zarówno w zakresie wyboru samych produktów jak i miejsca ich pochodzenia, na stan krajowego bezpieczeństwa żywnościowego oraz stabilność produkcji rolnej. Może to oznaczać konieczność zwiększenia działań sektora publicznego w zakresie edukacji konsumenckiej.

8. Prognozowane wzrosty cen żywności w połączeniu z prognozowanymi skutkami kryzysu ekonomicznego prawdopodobnie odbiją się negatywnie na stanie polskiego bezpieczeństwa żywnościowego oraz jakości życia konsumentów. Mimo dobrej pozycji wyjściowej w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego oraz dostępu konsumentów do żywności, z jaką skończyliśmy 2019 rok, kumulacja suszy, regulacji eksportu związanych z pandemią oraz kryzysu ekonomicznego, który według niektórych prognoz może sprawić, ze do 3,7 mln Polaków znajdzie się w stanie ubóstwa, a 24,4 miliony w sferze niedostatku ( Ekspertyza “Społeczne uzupełnienie tarczy kryzysowej” z 30 kwietnia 2020) może okazać się katastrofalna dla sytuacji polskich gospodarstw domowych.